Hà Nội: “Nếp trà” trong cuộc sống đương đại

Dạo một vòng quanh khu phố cổ của Hà Nội, chúng ta dễ dàng bắt gặp nhiều bạn trẻ mua trà đựng trong những chiếc chai thủy tinh, hay nhiều người xách theo những chiếc bình giữ nhiệt đựng trà... Người thì vội vã tới công sở, người thì nhanh chóng đến trường và cả những người thong dong dạo phố. Ngày nay, trà phong phú hơn xưa rất nhiều cả về chủng loại lẫn cách thức pha chế.

Ngày nay, trà phong phú hơn xưa rất nhiều cả về chủng loại lẫn cách thức pha chế..

Là một người con của thủ đô Hà Nội và có tâm huyết lâu năm với trà, chị Trần Nga chia sẻ những câu chuyện thú vị về trà!

- Ký ức về trà xưa thời cha, ông mà chị được biết?

- Khi còn bé xíu, tôi hay được gửi ở nhà ông bà. Ông có một bàn trà trên sân thượng. Ông thường lên tưới cây và uống trà buổi sáng, thỉnh thoảng có một vài người bạn nhưng thường là một mình. Tôi luôn được ông cho lên đó ngồi uống trà cùng và nghe ông kể chuyện về cách kết hợp trà với hương hoa nhài, hoa ngâu, hoa sói. Ông kể cả những chuyện quá khứ - hiện tại, dạy tôi rất nhiều thứ mà khi đó tôi không hiểu nhưng lại rất háo hức ngồi lắng nghe. Còn bà tôi luôn có một giành tích ủ chè tươi lúc nào cũng ấm dù hè hay đông. Không hiểu sao uống nước chè tươi trong ca của bà lại ngon hơn bình thường. Có lẽ ngay từ bé tôi đã uống nước chè nhiều hơn nước lọc!.

- Có ý kiến cho rằng “trà” là một động từ, quan điểm của chị như thế nào?

- Nói đến trà, mọi người sẽ hiểu đây là từ dùng để miêu tả những lá, búp được lấy từ cây chè, qua các một số quy trình phơi sấy, ướp hương để trở thành sản phẩm có vị chát, vị ngọt và cả vị đắng. Trà ở đây là danh từ.

Trà khi ở dạng động từ, thể hiện cách thức pha các nguyên liệu thiên nhiên với nước để tạo ra các loại đồ uống.

Nhiều người chắc đã từng uống nước vối, nước cam thảo, nước hoa hòe, nước hoa cúc, nhân trần… Nguyên liệu của những loại nước này có thể là tươi mới, có thể là đã được phơi hoặc sao sấy khô. Cách pha thì nhanh gọn đơn giản: Cho các nguyên liệu trên vào ấm/tích/bình, dùng nước sôi đổ vào để hãm và túc tắc uống cả ngày. Khi vơi lại đổ thêm nước sôi uống cho đến khi nhạt màu nhạt vị.

Những nguyên liệu trong tự nhiên này đã được cha ông ta sử dụng từ xưa, chế thành một thức uống đơn giản, dễ dàng, ngon miệng lại bổ dưỡng. Nước pha với mỗi loại nguyên liệu tự nhiên khác nhau đều là một thang thuốc bổ, hỗ trợ con người thích nghi và sống khỏe theo sự thay đổi của mùa. Những đồ uống như vậy ăn sâu vào tiềm thức mỗi người một cách tự nhiên, nó là sự chuyển hóa của phản xạ có điều kiện thành phản xạ vô điều kiện đến mức mọi người cứ dùng thành quen không cần giải thích hướng dẫn. Nói cách khác, trà ở đây là động từ - thể hiện cách thức pha các nguyên liệu thiên nhiên với nước để tạo ra các đồ uống. Trà – động từ chính là sự thấu hiểu, gắn bó và nương theo tự nhiên của ông cha ta, chính là ý nghĩa sâu xa của khái niệm thuận tự nhiên mà ông cha ta đã rất nhẹ nhàng đưa vào đời sống, tự nhiên như hơi thở.

- Ngày nay dường như việc uống trà được chia thành 2 trường phái: Thưởng trà kỳ công và uống trà như một thức uống có lợi cho sức khỏe hoặc để giải khát. Theo chị, cách chia trường phái này có hợp lý không?

- Một vài năm gần đây, mọi người bắt đầu uống trà lại và dùng trà như một lựa chọn đồ uống không chỉ dễ chịu và nhẹ nhàng mà còn như là một sự khám phá tìm hiểu văn hóa, ẩm thực.

Người Hà Nội ngày nay thưởng trà theo nhiều phong cách khác nhau.

Trà mang đến nhiều lợi ích thiết thực cho người sử dụng, nên, càng ngày mọi người càng sử dụng trà nhiều hơn. Ngoài ra, mọi người bắt đầu thích thú tìm hiểu sâu hơn, trà trở thành một bộ môn nghệ thuật và nghiên cứu đầy thú vị. Từ việc tìm hiểu các món trà cụ đến chơi trà cụ, đến việc tìm hiểu các loại trà, phương thức chế biến, vùng địa lý của nguyên liệu và tuổi của cây. Đặc biệt, cách thức pha trà cho thấy nhiều trải nghiệm rất độc đáo của mỗi người, những cảm xúc và việc “biểu diễn” trà thể hiện sự tìm hiểu kĩ càng, khai thác từ các "đế chế" trà nổi tiếng và lâu đời trên thế giới. Từ đó mỗi người khám phá ra khẩu vị và cách thức riêng cho mình, tạo ra nhiều biến thể của trà rất phong phú.

- Hiện nay, trà không còn đơn giản là lá bỏ vào nước mà có muôn vàn pha chế, mang đến nhiều món trà mới mẻ và hấp dẫn. Đây là khúc biến tấu tuyệt vời của trà với những sự kết hợp cùng các nguyên liệu khác phải không?

- Có một thực tế là, câu chuyện về trà được nhắc nhiều hơn lại chính từ trào lưu “trà sữa” của các bạn trẻ. Đó dường như là tiếng chuông đánh thức cho một số người đã từng biết và uống trà giật mình nhìn lại thức uống mình đang dùng và nghiêm ngắn chỉnh trang lại.

Bạn Nguyễn Cao Quỳnh Hương – người chiến thắng trong cuộc thi The Vietnam Barista competition 2023.

Vậy chắc chắn khúc biến tấu dễ thương nhất của trà chính là trà sữa với muôn vàn hương vị dễ dàng tiếp cận các bạn trẻ, những người cần sự “vỗ về” của các hương vị dễ gần và hấp dẫn!

Và một cách thức khác cũng thú vị, sự khám phá cách thức pha trà nhưng lại là từ… cà phê, đó là ủ trà lạnh. Có một chút điều chỉnh theo cấu trúc của nguyên liệu cơ bản để phù hợp hơn khi pha ra được thức đồ uống đánh thức giác quan từ bên trong. Trà ủ lạnh, nhất là các dòng trà hương truyền thống được làm tỉ mẩn, kĩ càng đủ các bước sẽ mang đến một thức trà lạnh hương sâu và tươi mới, tạo cảm giác tỏa hương từ trong miệng, trong cơ thể khi uống trà. Đó chính là sự sảng khoái tươi mới và tràn trề sức sống khi sử dụng vào những ngày hè nóng nực!

Nói về khúc biến tấu của trà, tôi cũng muốn nhắc đến một sự kết hợp đặc biệt khá kì thú của 2 thức uống tưởng chừng như đối lập hoàn toàn với nhau là trà và cà phê đã được bạn Nguyễn Cao Quỳnh Hương – người chiến thắng trong cuộc thi The Vietnam Barista competition 2023 (cuộc thi thường niên được chứng nhận bởi World Coffee Events) thực hiện. Đây là một trong những cuộc thi uy tín về pha chế cà phê được đánh giá cao về kĩ thuật và chuyên môn. Bạn ấy đã dùng hương và vị của trà sen bông sấy thăng hoa của Cổ Trà để tạo ra món cà phê hương vị sen sâu và đặc biệt khiến các vị khán giả nước ngoài vô cùng thích thú!.

Xưa kia, người Hà Nội thường thích đặt bàn trà trong không gian thoáng đãng, giao hòa với thiên nhiên.

Hà Nội tuy không phải nơi trồng những búp chè thơm ngon nhưng mảnh đất này lại có ý nghĩa quan trọng trong nền văn hóa Trà Việt. Với sự tinh tế của mình, người Hà Nội đã đưa ra cách uống trà ướp hương hoa, bằng những loại hoa quý, thanh tao như sen, nhài, cúc, ngâu... Dòng thời gian cuộn trong nhịp sống hiện đại mang đến những thay đổi tất yếu, và diện mạo của văn hóa trà đất kinh kỳ cũng có nhiều đổi thay làm nên một bức tranh đa sắc màu của phong cách, của hình thức và chủng loại. Nếp trà nay đã khác xưa ít nhiều nhưng vẫn còn đó những người tràn đầy tâm huyết với trà Việt, chính họ góp phần vào công cuộc “làm mới” trà xưa nhưng không làm mất đi nét truyền thống, đồng thời vẫn giữ được nét tinh tế, hào hoa của người Tràng An.

Bài, ảnh: THÙY LINH