Kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành văn hóa (28-8-1945 / 28-8-2025): Kiến tạo bản sắc, vươn tầm dân tộc

Trải qua 80 năm xây dựng và phát triển, ngành Văn hóa đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh: “Có Đảng lãnh đạo, văn hóa được xác định là một mặt trận trọng yếu, là hồn cốt dân tộc, động lực của sự phát triển, là “sức mạnh mềm” của quốc gia”.

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương.

Văn hóa là nền tảng, là sức mạnh nội sinh

Phóng viên (PV): Nhìn lại chặng đường 80 năm đồng hành cùng dân tộc, Thứ trưởng có thể chia sẻ những dấu ấn nổi bật và thành quả lớn nhất mà ngành văn hóa đã gặt hái trong thời gian qua?

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương: Ngành đã bám sát và cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng để phát triển văn hóa Việt Nam tiến bộ, đậm đà bản sắc dân tộc. Văn hóa được xác định là nền tảng tinh thần, là động lực và nguồn lực nội sinh quan trọng để phát triển đất nước. Chúng ta đã thành công trong việc xây dựng và thực hiện Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam, đưa văn hóa vào các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã được triển khai hiệu quả, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú, nâng cao đời sống tinh thần của người dân. Nhiều di sản văn hóa, thiên nhiên của Việt Nam đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận, khẳng định giá trị và vị thế của văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế. 

PV: Nghị quyết của Đảng đã xác định “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. Thứ trưởng cho biết cụ thể hơn về chiến lược và mục tiêu quốc gia về văn hóa trong bối cảnh hiện nay?

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương: Chiến lược phát triển văn hóa của chúng ta không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn. Mục tiêu cao nhất là xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Chúng ta đang tập trung vào 3 trụ cột chính: Thứ nhất, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, đẩy mạnh giáo dục đạo đức, lối sống, xây dựng gia đình văn hóa, cộng đồng văn hóa. Chống lại các biểu hiện tiêu cực, văn hóa phẩm độc hại, góp phần tạo nên một xã hội văn minh, tiến bộ.

Thứ hai, phát huy sức mạnh của văn hóa, biến văn hóa thành động lực cho phát triển kinh tế-xã hội. Chú trọng phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, sáng tạo, khai thác di sản, nghệ thuật để tạo ra giá trị kinh tế.

Thứ ba, hội nhập và lan tỏa văn hóa Việt Nam, tăng cường giao lưu văn hóa quốc tế, giới thiệu hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới. Đồng thời, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại để làm giàu thêm bản sắc dân tộc.

Tiết mục nghệ thuật trong Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành văn hóa. Ảnh: CHÂU XUYÊN

PV: Toàn ngành phấn đấu thực hiện đồng bộ mục tiêu “Văn hóa là nền tảng-Thông tin là truyền dẫn-Thể thao là sức mạnh-Du lịch phát triển bền vững”. Như vậy phải nỗ lực rất lớn, quyết tâm cao để tự tin bước vào kỷ nguyên mới, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương: Mục tiêu được xem là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của toàn ngành trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Mỗi yếu tố trong đó đều đóng vai trò then chốt: Văn hóa là nền tảng, đây là yếu tố cốt lõi, là gốc rễ của mọi sự phát triển. Văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn phải được phát huy, lan tỏa, trở thành sức mạnh nội sinh, định hình nhân cách con người và bản sắc dân tộc.

Thông tin là truyền dẫn, trong kỷ nguyên số, thông tin đóng vai trò là cầu nối, giúp các giá trị văn hóa, tinh thần thể thao được lan truyền nhanh chóng và rộng rãi. Nó cũng là công cụ để quảng bá văn hóa, du lịch Việt Nam ra thế giới.

Thể thao là sức mạnh, phát triển thể dục-thể thao không chỉ nhằm nâng cao thể lực, tầm vóc người Việt mà còn bồi dưỡng ý chí, tinh thần đoàn kết, vượt khó cho toàn dân.

Du lịch phát triển bền vững, được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn, nhưng phải gắn liền với bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường để bảo đảm sự phát triển lâu dài, không làm tổn hại đến các giá trị cốt lõi.

Để thực hiện đồng bộ các mục tiêu này, đòi hỏi toàn ngành phải có sự nỗ lực và quyết tâm cao; cần đổi mới tư duy, từ quản lý hành chính sang tư duy phục vụ, lấy người dân làm trung tâm; đồng thời, việc ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, quảng bá và phát triển cũng được ngành chú trọng.

Tiết mục nghệ thuật trong chương trình kỷ niệm 80 năm Đề cương văn hóa Việt Nam (1943-2023).

Cơ hội để văn hóa Việt Nam vươn xa

PV: Vấn đề sáp nhập các đơn vị hành chính có tác động như thế nào đến công tác quản lý văn hóa, bảo tồn di sản ở các địa phương, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương: Việc sáp nhập đơn vị hành chính là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý. Đối với lĩnh vực văn hóa, điều này đặt ra cả thách thức và cơ hội. Thách thức lớn nhất là làm thế nào để bảo đảm công tác quản lý, bảo tồn di sản tại các địa phương sáp nhập không bị gián đoạn. Chúng ta phải rà soát, đánh giá lại toàn bộ hệ thống di tích, di sản, bảo đảm việc hợp nhất không làm mai một những giá trị văn hóa truyền thống của từng vùng, miền. Đối với công tác quản lý văn hóa và bảo tồn di sản, việc sáp nhập có thể làm thay đổi tên gọi địa danh hành chính, nhưng tên gọi các di tích lịch sử, di sản văn hóa đã được xếp hạng (cấp quốc gia đặc biệt, cấp quốc gia, cấp tỉnh) vẫn được giữ nguyên. Mục tiêu là bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và pháp lý, tránh làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích. Đối với di sản văn hóa phi vật thể, tên gọi cũng được giữ nguyên để không làm thay đổi giá trị.

Việc sáp nhập cũng được xem là cơ hội để tập trung nguồn lực, kết nối các thiết chế văn hóa như bảo tàng, nhà văn hóa, các khu di sản, hình thành nên các đô thị gắn với di sản dạng chuỗi, tạo ra những không gian văn hóa, du lịch lớn hơn, có sức cạnh tranh cao hơn. Ví dụ, việc sáp nhập có thể giúp kết nối các di sản, lễ hội của các địa phương thành một chuỗi sự kiện, sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn, có tính lan tỏa cao, mang đậm dấu ấn vùng, miền, đặc trưng của các địa danh, định vị thương hiệu địa phương, khu vực gắn với di sản. Ngành văn hóa đang phối hợp chặt chẽ với các địa phương để bảo đảm công tác này được thực hiện một cách khoa học, hiệu quả.

PV: Thưa Thứ trưởng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc “quốc tế hóa văn hóa” có ý nghĩa như thế nào trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc?

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương: Quốc tế hóa văn hóa Việt Nam là quá trình giới thiệu, lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống và nghệ thuật của Việt Nam ra thế giới, đồng thời tạo cơ hội để văn hóa Việt Nam được giao lưu và kết nối với các nền văn hóa khác, làm cho văn hóa Việt Nam trở thành một phần của dòng chảy văn hóa toàn cầu. Quá trình này không chỉ giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế mà còn tạo cơ hội phát triển cho nền văn hóa trong nước, định vị thương hiệu quốc gia.

Việc sử dụng văn hóa như một công cụ ngoại giao có thể giúp Việt Nam tăng cường sự tin cậy, tạo dựng vị thế vững chắc, tầm ảnh hưởng sâu rộng hơn trên trường quốc tế. Khi xuất khẩu các sản phẩm văn hóa, từ phim ảnh, âm nhạc đến các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, chúng ta không chỉ mang văn hóa đi khắp thế giới mà còn tạo ra một ngành công nghiệp văn hóa mạnh mẽ. Chúng ta sẽ tiếp tục đẩy mạnh các chương trình giao lưu, quảng bá văn hóa, để văn hóa Việt Nam trở thành một phần của dòng chảy văn hóa toàn cầu, nhưng vẫn giữ được những giá trị, tinh hoa của dân tộc.

PV: Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

VƯƠNG HÀ (thực hiện)