Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam: 68 năm gắn với sự nghiệp giáo dục nước nhà

Phóng viên (PV): NXBGDVN có vai trò như thế nào trong quá trình cải cách và đổi mới giáo dục Việt Nam, thưa ông?

Ông Nguyễn Tiến Thanh: Trong suốt quá trình hoạt động, NXBGDVN luôn tiên phong trong việc biên soạn, biên tập, thiết kế, in ấn và phát hành sách giáo khoa (SGK), đáp ứng kịp thời các yêu cầu cải cách và đổi mới giáo dục theo chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo.

NXBGDVN đã cùng với ngành giáo dục thực hiện 4 dấu mốc đổi mới chương trình và SGK, gồm: Đổi mới lần thứ nhất (1956-1975): Chuyển đổi hệ giáo dục từ 9 năm lên 10 năm; Đổi mới lần thứ hai (1976-2000): Hợp nhất hệ thống giáo dục hai miền Bắc-Nam sau thống nhất đất nước; Đổi mới lần thứ ba (2002-2008): Triển khai theo Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội, nhằm "Đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước"; Đổi mới lần thứ tư (biên soạn SGK theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018): Thực hiện theo Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội, theo phát triển năng lực và phẩm chất người học.  

Ông Nguyễn Tiến Thanh, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Mỗi lần thay sách, dù đối mặt với không ít trở ngại, NXBGDVN đã luôn nỗ lực để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, bảo đảm chất lượng và cung ứng đầy đủ, kịp thời SGK đến học sinh, giáo viên trên mọi miền Tổ quốc, không để xảy ra tình trạng thiếu sách hay "sốt" sách.

PV: Ông có nói tới lần đổi mới sách thứ tư gắn với Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Có thể nói đây là giai đoạn mới của NXBGDVN khi thực sự bước vào cơ chế thị trường, phải cạnh tranh. NXBGDVN đã làm gì để thích ứng?

Ông Nguyễn Tiến Thanh: Đúng vậy, từ lần đổi mới thứ tư, NXBGDVN bước vào một giai đoạn mới: Xuất bản SGK theo cơ chế thị trường. Là một doanh nghiệp nhà nước, NXBGDVN hoạt động dựa trên nguyên tắc thị trường, phải tự chủ tài chính và vay vốn ngân hàng để bảo đảm nguồn lực, tiến độ và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, NXBGDVN vẫn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về mua sắm, đấu thầu. Điều này đôi khi ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất so với các doanh nghiệp tư nhân.

Với tinh thần chủ động, vượt khó và luôn đề cao chất lượng sản phẩm, tập thể lãnh đạo cùng cán bộ NXBGDVN đã đoàn kết, sáng tạo để đối mặt với những thách thức, cạnh tranh lành mạnh. NXBGDVN đã huy động được đội ngũ tác giả uy tín cùng đội ngũ biên tập viên, họa sĩ giàu kinh nghiệm, tận tâm, làm việc không quản ngày đêm để tạo ra những trang SGK chất lượng cao nhất, kịp thời đến tay học sinh và giáo viên trước mỗi năm học mới theo đúng lộ trình đổi mới SGK của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Đến nay, NXBGDVN đã hoàn thành việc biên soạn SGK từ lớp 1 đến lớp 12 theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Hai bộ sách tiêu biểu là Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo theo phương châm Chuẩn mực - Khoa học - Hiện đại, với đầy đủ các môn học, đã được đông đảo học sinh và giáo viên lựa chọn trong quá trình học tập và giảng dạy, chiếm thị phần lớn của cả nước.

Bên cạnh đó, NXBGDVN cũng luôn nghiêm túc tuân thủ các quy định về giá, bảo đảm quyền lợi cho học sinh và phụ huynh trên cả nước. Năm 2024, NXBGDVN đã chủ động tiết giảm chi phí, tối ưu hóa hoạt động sản xuất kinh doanh để giảm giá SGK, dù mức giá đã thấp hơn nhiều so với các đơn vị khác. Cụ thể, bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" giảm 9,6% và bộ "Chân trời sáng tạo" giảm 11,2%. Việc giảm giá này được các cơ quan có thẩm quyền và dư luận xã hội đánh giá cao, góp phần ổn định chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước tới Belarus của Tổng Bí thư Tô Lâm và phu nhân cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam, Phu nhân Ngô Phương Ly đã trao tặng Tủ sách tiếng Việt - sáng kiến chung của NXBGDVN và Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) tới các cháu học sinh Việt Nam tại Belarus.

Với mục tiêu không để học sinh thiếu SGK, từ nhiều năm nay, NXBGDVN luôn thực hiện tích cực các hoạt động xã hội - từ thiện và coi việc chia sẻ, hỗ trợ cộng đồng là trách nhiệm của đơn vị. Hằng năm, NXBGDVN thường tổ chức các hoạt động tặng SGK, tặng học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn, con thương binh, liệt sĩ, học sinh vùng bão lũ; hỗ trợ sách, thiết bị cho các thư viện trường học, thư viện cộng đồng; xây nhà tình nghĩa, phụng dưỡng Mẹ Việt Nam anh hùng... với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Riêng năm 2024, số tiền dành cho các hoạt động từ thiện - xã hội là 31 tỉ đồng.

PV: Ngoài SGK, được biết NXBGDVN còn tổ chức biên soạn, xuất bản nhiều đầu sách có ý nghĩa xã hội cao, mong ông chia sẻ thêm về điều này?

Ông Nguyễn Tiến Thanh: Ngoài SGK, NXBGDVN đã thực hiện đa dạng hóa sản phẩm trí tuệ, phát triển nhiều sản phẩm khác có hàm lượng chất xám cao, có tác dụng nâng cao dân trí và thúc đẩy xã hội học tập, như sách chất lượng cao, sách điện tử, bản đồ, tranh ảnh, đĩa... như bộ: Đại Nam thực lục, Việt Nam đất nước con người, Tinh hoa văn hóa Phương Đông, Bác Hồ với Giáo dục, Từ điển bách khoa Britannica, Từ điển Việt-Lào, Từ điển Lào-Việt...

Bộ sách "La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn" (3 tập) của NXBGDVN được bình chọn là một trong 10 sự kiện văn hóa nổi bật năm 1999. Đặc biệt gần đây có bộ sách Chào Tiếng Việt (tập 1 và 2) đã đạt giải A - Giải thưởng sách Quốc gia năm 2023. Trong năm 2025, NXBGDVN đã cho ra mắt hai cuốn sách có giá trị về Bác Hồ. Đó là cuốn "Bác Hồ ở Thái Lan" (song ngữ Việt- Thái) và "Bác là Hồ Chí Minh". Cuốn sách "Bác Hồ ở Thái Lan" đã được NXBGDVN và Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Khon Kaen (Thái Lan) tổ chức giới thiệu tại Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đường Thầu Chín, Udon Thani (Thái Lan) nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Nhiều bộ sách học tiếng dân tộc đã được xuất bản như tiếng Mông, tiếng Khmer, tiếng Thái, tiếng Ba Na, tiếng Chăm... Bên cạnh đó là các bộ từ điển tiếng Việt dành cho học sinh dân tộc và nhiều bộ từ điển song ngữ quý như: Từ điển Việt-Mông, Từ điển Việt-Tày-Nùng, Từ điển Việt-Chăm... Trong số đó, cuốn Từ điển Việt-Khmer đoạt giải Bạc mục sách hay Giải thưởng Sách Việt Nam, Từ điển Việt-Chăm đoạt giải Đồng mục sách hay Giải thưởng Sách Việt Nam.

NXBGDVN đã hoàn thành việc biên soạn SGK từ lớp 1 đến lớp 12 theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Đặc biệt, từ năm 2022 đến nay, NXBGDVN còn tích cực phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài xây dựng Tủ sách Tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, nhằm góp phần gìn giữ và phát huy tiếng Việt cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ trẻ; bồi đắp tình yêu quê hương và niềm tự hào dân tộc, đồng thời quảng bá văn hóa và hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Hoạt động này đã được bà con kiều bào đón nhận tích cực. Hiện tại, đã xây dựng được 11 Tủ sách ở 9 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Bên cạnh hoạt động làm sách giáo dục, NXBGDVN còn triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế theo hướng thiết thực, hiệu quả, giúp hình thành và mở rộng mối quan hệ hợp tác, trao đổi kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất bản, in, phát hành. Tổ chức các đoàn công tác học tập, trao đổi chuyên môn, ký kết thỏa thuận, tham dự hội chợ, triển lãm sách quốc tế, khảo sát thị trường sách và học liệu điện tử, hợp tác xuất bản, giao dịch bản quyền xuất bản phẩm giáo dục, giới thiệu sản phẩm và thương hiệu NXBGDVN đến với bạn bè quốc tế.

PV: Trong tương lai, NXBGDVN có những dự định gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Tiến Thanh: Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của bạn đọc ngày càng tăng, NXBGDVN đang thực hiện việc chuyển đổi số mạnh mẽ.

Không dừng lại ở những sản phẩm truyền thống, hiện tại, NXBGDVN đang đẩy mạnh phát triển các sản phẩm số, mà trước hết là SGK theo chương trình phổ thông 2018. Hiện tại trên trang https://taphuan.nxbgd.vn/ đã đăng tải đầy đủ phiên bản điện tử SGK và các tài liệu phục vụ giáo viên của hai bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo. Các tài liệu này được sử dụng miễn phí cho mọi đối tượng, truy cập nhanh và dễ sử dụng, nhằm tạo thuận lợi cho việc học tập và giảng dạy. Đó là một nỗ lực tự nguyện, xuất phát từ trách nhiệm xã hội và mong muốn đóng góp thiết thực vào sự nghiệp giáo dục của đất nước.

Hiện tại, NXBGDVN đã ký thỏa thuận hợp tác với một số đơn vị như MobiFone, Viettel Solutions... để xây dựng hệ sinh thái giáo dục số, số hóa SGK và học liệu, triển khai hệ thống quản lý giáo dục thông minh, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trên cả nước. 

Bên cạnh trang https://taphuan.nxbgd.vn/ cung cấp SGK điện tử miễn phí, NXBGDVN cũng đang đầu tư nghiên cứu và phát triển những nền tảng học liệu số mới, hiện đại và hữu ích. Dự kiến, các nền tảng mới (hoàn toàn miễn phí) như: dulieuso.nxbgd.vn và hoclieuso.nxbgd.vn sẽ sớm được ra mắt, hứa hẹn mang đến một hệ sinh thái tài nguyên giáo dục số phong phú, chất lượng cao phục vụ học sinh, giáo viên trên cả nước.

Sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và những giá trị truyền thống sẽ giúp các sản phẩm của NXBGDVN đến gần với bạn đọc, đem ánh sáng tri thức đến tất cả mọi người.

Phát huy bề dày truyền thống và tinh thần đổi mới sáng tạo, NXBGDVN sẽ tiếp tục khẳng định vị thế trong ngành xuất bản, xứng đáng với sự tin yêu của các thế hệ học sinh, giáo viên và xã hội.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

NGUYỄN MỸ (thực hiện)