Bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu mặt hàng gạo và rau quả của Việt Nam những tháng cuối năm 2024

Cuộc họp có sự tham dự của đại diện Bộ Nội vụ, Lãnh đạo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam, Hiệp hội Rau quả Việt Nam và các đơn vị chức năng của các Bộ, ngành liên quan.

Tăng trưởng xuất khẩu về cả sản lượng và giá trị

Trong thời gian qua, tình hình thế giới tiếp tục biến động phức tạp, ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế, tiềm ẩn rủi ro tới hoạt động thương mại hàng hóa toàn cầu, trong đó có mặt hàng gạo và rau củ. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo đồng bộ, kịp thời của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự phối hợp chặt chẽ, hiệu qủa của các Bộ, ngành Trung ương và các địa phương; hoạt động xuất khẩu nông sản nói chung và xuất khẩu gạo, rau quả nói riêng của nước ra tiếp tục đạt được những kết quả tích cực.

Theo Tổng cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm 2024, kết quả xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam tăng cao cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu; trong đó xuất khẩu gạo tăng 9,5% về lượng và tăng 33,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu rau quả tăng 38,1% về trị giá. Kết quả xuất khẩu sang các thị trường trọng điểm, thị trường tiềm năng đều đạt tăng trưởng đáng khích lệ.

Các Hiệp hội, doanh nghiệp đã khai thác có hiệu quả các thị trường truyền thống, đồng thời khai mở thêm nhiều thị trường mới, tiềm năng; thương hiệu gạo và nhiều sản phẩm rau, quả của Việt Nam tiếp tục được khẳng định trên thị trường quốc tế; nhiều doanh nghiệp, người sản xuất đã tiếp cận tốt hơn và khai thác tốt hơn các lợi thế từ các FTA mà nước ta là thành viên; các Hiệp hội ngành hàng đã, đang phát huy vai trò tích cực, giúp doanh nghiệp thành viên nâng cao chất lượng, hoạt động sản xuất và xuất nhập khẩu nông sản.

Để đạt được kết quả trên, Bô Công Thương đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành liên quan tích cực triển khai nhiều giải pháp trọng tâm để thúc đẩy xuất khẩu, phát triển thị trường, trong đó tập trung vào một số nhiệm vụ như: Chú trọng công tác đàm phán để cắt giảm thuế quan nhập khẩu và tiếp tục đàm phán, ký kết và nâng cấp các FTA với các đối tác ở nhiều thị trường tiềm năng nhằm giữ vững các thị trường truyền thống và khai mở, phát triển thị trường xuất khẩu mới; đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực, nhận thức về thông tin chính sách, ưu đãi của các FTA; đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu hàng hóa; phát huy vai trò của các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong việc nắm bắt, cung cấp kịp thời các thông tin về thị trường và các quy định, chính sách mới của các nước sở tại, giúp các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước có phản ứng chính sách phù hợp, khả thi; tích cực hỗ trợ doanh nghiệp khai thác hiệu quả các cơ hội từ các FTA mà Việt Nam là thành viên để mở rộng, đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và đẩy mạnh xuất khẩu, đưa sản phẩm lúa gạo và rau quả Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu; hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm cơ hội thâm nhập, phát triển ở những khu vực, phân khúc thị trường mới, tiềm năng như các sản phẩm thực phẩm Halal, khu vực thị trường châu Phi, Mỹ Latinh…

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, cũng còn những tồn tại, hạn chế và các vấn đề đặt ra trong hoạt động sản xuất, xuất khẩu gạo và rau quả của nước ta cần tập trung nhận diện và có giải pháp căn cơ để khắc phục.

Tại cuộc họp, các đại biểu đã tập trung thảo luận, đánh giá tình hình sản xuất, xuất khẩu gạo và rau quả thời gian qua; nhận diện những khó khăn, vướng mắc trước mắt và lâu dài của doanh nghiệp, Hiệp hội ngành hàng cũng như nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế (nhất là nguyên nhân chủ quan) và đề xuất các giải pháp khắc phục. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng trao đổi, xác định nhu cầu thị trường và khả năng tận dụng các cơ hội từ thị trường có FTA mà Việt Nam là thành viên, đề xuất cơ chế tăng cường hợp tác giữa các Bộ, ngành chức năng với các Hiệp hội, doanh nghiệp cũng như nâng cao vai trò của các Hiệp hội trong hoạt động hỗ trợ sản xuất và hình thành các chuỗi giá trị xuất khẩu lớn, góp phần bảo đảm xuất khẩu hiệu quả, bền vững, nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị sản phẩm gạo, rau quả của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan nhấn mạnh: “Hiện chúng ta mới đang xuất khẩu một sản phẩm của doanh nghiệp chứ không phải xuất khẩu sản phẩm của một ngành hàng”. Theo đó, Bộ trưởng cho rằng cần phải tăng cường sự liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp, cùng với đó là nâng cao vai trò của các hiệp hội ngành hàng. Chỉ khi doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng thay đổi từ tư duy mua bán sang tư duy liên kết, hợp tác thì mới nâng cao sức mạnh của một ngành hàng, tăng được sức cạnh tranh của sản phẩm khi ra trường quốc tế.

Tập trung các nhiệm vụ trọng tâm khai thác tối đa dư địa thị trường

Theo dự báo của các cơ quan chuyên môn, nhu cầu nhập khẩu về gạo, rau quả của thế giới thời gian tới sẽ ngày càng lớn do nguồn cung bị đứt gãy ở nhiều quốc gia do ảnh hưởng bởi xung đột vũ trang; cạnh tranh địa chính trị và chiến tranh thương mại giữa các nước lớn; Yêu cầu về chất lượng sản phẩm sẽ càng cao và có tính ổn định; nhiều hàng rào kỹ thuật đã và đang được các nước nhập khẩu dựng lên để bảo hộ thương mại trong nước; Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh đàm phán, ký kết mới và nâng cấp các FTA với các đối tác ở các thị trường tiềm năng, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và sản phẩm xuất khẩu, nhất là ở các khu vực/phân khúc thị trường mới tiềm năng, chưa được khai thác hiệu quả như: sản phẩm thực phẩm Halal, thị trường châu Phi, Mỹ Latinh… Những yếu tố trên sẽ tác động mạnh đến hoạt động thương mại gạo và rau quả của Việt Nam trong thời gian tới.

Trong bối cảnh có những thuận lợi và khó khăn đan xen, để tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả hoạt động xuất khẩu gạo, rau quả theo hướng bền vững, đồng thời bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị, các Hiệp hội ngành hàng và các đơn vị chức năng thuộc các Bộ: Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Nội vụ tập trung thực hiện một số nội dung trọng tâm.

Đối với các Hiệp hội ngành hàng, Bộ trưởng đề nghị cần chú trọng làm tốt công tác tuyên truyền, quán triệt đầy đủ, kịp thời tới các doanh nghiệp, người sản xuất về các chủ trương, cơ chế chính sách của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo, hướng dẫn của các Bộ, ngành chức năng về các chủ trương, cơ chế chính sách của Đảng liên quan đến lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu nông sản nói chung và lúa gạo, rau quả nói riêng, giúp các doanh nghiệp hiểu rõ, nắm chắc và thực hiện có hiệu quả các cơ chế chính sách của Nhà nước vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình.

Tập trung tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các thông tin, khai thác tối đa những ưu đãi từ các FTA và những yêu cầu của từng thị trường, cũng như những yêu cầu (hoặc những thay đổi về chính sách) của nước nhập khẩu; đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với các vụ kiện phòng vệ và tranh chấp thương mại (nếu phát sinh).

Chủ động hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc cơ cấu lại sản xuất và cơ cấu lại quản trị doanh nghiệp theo hướng xanh, sạch; đồng thời, phối hợp, tư vấn cho các địa phương trong công tác quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất theo các phương thức hiện đại, hợp chuẩn, bảo đảm chất lượng ổn định và các yêu cầu về an toàn thực phẩm, rõ mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm... để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các thị trường nhập khẩu.

Tiếp tục củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động và vai trò ảnh hưởng của Hiệp hội, ngành hàng với các doanh nghiệp thành viên theo đúng tôn chỉ, mục đích được quy định trong Quyết định thành lập Hiệp hội. Thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy chế, quy định của Hiệp hội, gắn với tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; cần có cơ chế khuyến khích và quy ước chặt chẽ, rõ ràng để ràng buộc trách nhiệm của các doanh nghiệp thành viên trong việc tuân thủ các quy định của pháp luật và xây dựng, bảo vệ thương hiệu cho mình, cho cộng đồng và cho đất nước. Trong trường hợp các doanh nghiệp hội viên có vi phạm, Hiệp hội cũng cần phải lên tiếng đề nghị các cơ quan chức năng xem xét, xử lý theo quy định.

Chủ động cung cấp thông tin, phản ánh đến các cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động của các doanh nghiệp thành viên để các cơ quan chức năng có cơ sở xem xét, giải quyết theo quy định của pháp luật. Tích cực nghiên cứu, đề xuất và tham gia góp ý với các Bộ, ngành trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích sản xuất, xuất nhập khẩu nông sản cũng như mặt hàng gạo và rau quả.

Đối với các Bộ, ngành chức năng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị Bộ NN&PTNT tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo, rau quả theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả; Làm tốt công tác định hướng quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, ứng dụng công nghệ trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản…; đồng thời, chú trọng xây dựng các tiêu chuẩn về sản xuất, chế biến và chất lượng sản phẩm phù hợp với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế để nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị sản phẩm gạo, rau quả Việt Nam nhằm khẳng định thương hiệu ở các thị trường truyền thống và mở rộng thị phần tại các thị trường tiềm năng.

Chủ động theo dõi sát tình hình, kịp thời nắm bắt thông tin để cung cấp đầy đủ, chính xác về diễn biến thị trường nông sản và hướng dẫn, khuyến cáo các địa phương, doanh nghiệp và các Hiệp hội, người sản xuất tuân thủ các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn, chất lượng, quy định của thị trường nhập khẩu để chủ động xây dựng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh phù hợp, bảo đảm nguồn cung phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, ổn định giá cả thị trường.

Chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương và các Bộ, ngành liên quan theo dõi, đàm phán, tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật và kiểm dịch thực vật của các đối tác áp dụng với hàng gạo, rau quả xuất khẩu của Việt Nam; Chủ động đàm phán, ký kết các hiệp định, thỏa thuận về kiểm dịch thực vật, quy định kỹ thuật về chất lượng thóc, gạo và rau quả để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất, xuất khẩu những mặt hàng này.

Cùng với đó, tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý các vi phạm trong quy trình sản xuất, nhất là sử dụng các vật tư, nguyên liệu bảo đảm an toàn, truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói…

Phối hợp với Bộ Công Thương trong xử lý những vi phạm của các doanh nghiệp, tổ chức trong hoạt động xuất nhập khẩu và thực thi FTA. Xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị xử lý các đơn vị vi phạm trong sản xuất sản phẩm không bảo đảm an toàn thực phẩm và các vi phạm khác có liên quan.

“Bộ Công Thương luôn sẵn sàng vào cuộc cùng Bộ NN&PTNN để xử lý những vi phạm trong lĩnh vực này” – Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định; đồng thời đề nghị Bộ NN&PTNT tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách để thu hút đầu tư, đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả các chính sách khuyến khích, hỗ trợ xây dựng vùng nguyên liệu và nhân rộng các mô hình chuỗi liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp, tạo nguồn cung ổn định, chất lượng.

Đối với Bộ Nội vụ, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị cần chú trọng nghiên cứu, hướng dẫn các Hiệp hội rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các điều lệ, quy chế hoạt động theo hướng cần phải có các quy định cần thiết để đảm bảo Hiệp hội hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích; các doanh nghiệp hội viên tuân thủ quy định của pháp luật và các quy chế, quy định của Hiệp hội để bảo vệ lợi ích của mình, lợi ích cộng đồng và cao hơn là bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng yêu cầu các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu để phát triển thị trường sản phẩm nông sản nói chung và sản phẩm gạo, rau quả nói riêng một cách trọng tâm, trọng điểm; tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu, sử dụng chỉ dẫn địa lý, thương hiệu quốc gia... nhằm gia tăng thị phần tại các thị trường truyền thống và khai mở, tận dụng hiệu quả những cơ hội từ FTA tại các thị trường mới, còn nhiều tiềm năng. Bên cạnh đó, tiếp tục theo dõi sát diễn biến thị trường thương mại thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn để kịp thời báo cáo Chính phủ và thông tin tới các Bộ, ngành, Hiệp hội ngành hàng, thương nhân để kịp thời có phản ứng chính sách và điều tiết hoạt động sản xuất, xuất khẩu cho phù hợp, khả thi.

Phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương và Hiệp hội ngành hàng hỗ trợ doanh nghiệp khai tác tốt cơ chế ưu đãi của các FTA mà nước ta đã ký kết, nhất là tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho Việt Nam; đồng thời, chủ động hướng dẫn, hỗ trợ thương nhân nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh, khả năng đàm phán, ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu và xử lý có hiệu quả các vụ kiện phòng vệ và tranh chấp thương mại quốc tế (nếu phát sinh).

Tiếp tục phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong hoạt động đàm phán, trong đó chú trọng công tác phối hợp đàm phán mở cửa thị trường, kiểm dịch động - thực vật và các yêu cầu kỹ thuật khác có liên quan để tạo thuận lợi cho hàng hóa nông sản của Việt Nam có thể xuất khẩu nhiều hơn ra thị trường thế giới.

Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa công tác cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ để tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp xuất khẩu...

Đấu tranh hiệu quả với những rào cản kỹ thuật, thương mại bất hợp lý đối với nông sản của Việt Nam để giữ vững ổn định thị trường; đồng thời theo dõi hoạt động nhập khẩu của các nước để kịp thời triển khai biện pháp phù hợp, góp phần bảo vệ chính đáng hoạt động sản xuất trong nước và quyền lợi người tiêu dùng.

Chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường ở các địa phương tăng cường quản lý chặt chẽ hoạt động nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, vận chuyển qua biên giới, tránh buôn lậu, gian lận thương mại đối với các sản phẩm nông sản nói chung, trong đó có mặt hàng gạo và rau quả.

Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm vi phạm của doanh nghiệp, người sản xuất tham gia hoạt động xuất nhập khẩu gạo và rau quả; kiên quyết thu hồi giấy phép kinh doanh xuất khẩu của các doanh nghiệp nếu vi phạm các quy định của pháp luật hiện hành.

Bộ trưởng cũng yêu cầu các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương nghiêm túc tiếp thu những ý kiến, kiến nghị của các Hiệp hội và các đại biểu tham dự cuộc họp để kịp thời đề xuất, sửa đổi bổ sung Nghị định của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo cũng như một số quy định của nhà nước trong lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu nông sản nói chung, đặc biệt gạo và rau quả nói riêng.