Chinh phục thị trường nội địa: Hướng đi bền vững cho ngành thủy sản Việt Nam

Hội nghị có sự tham dự của Sở Công Thương một số tỉnh, thành phố khu vực phía Nam, hơn 10 doanh nghiệp phân phối và trên 30 doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu thủy sản lớn nhất Việt Nam. Chương trình được tổ chức nhằm hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất thủy sản và các doanh nghiệp phân phối tìm kiếm những cơ hội hợp tác đầu tư, liên doanh, liên kết, xúc tiến thương mại mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước, thực hiện mục tiêu kích cầu tiêu dùng, đồng thời đẩy mạnh hưởng ứng Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”.

Toàn cảnh Hội nghị thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước nhấn mạnh vai trò đặc biệt của thị trường trong nước trong bối cảnh xuất khẩu đối mặt nhiều khó khăn: “Chỉ trong vài tháng qua, thị trường nội địa đã có nhiều chuyển biến, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ từ Chính phủ và các bộ, ngành. Đây là thời điểm quan trọng để chúng ta nhìn nhận lại vai trò của thị trường nội địa như một dư địa chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững".

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt trên 10 tỷ USD, đạt 106% kế hoạch và tăng hơn 12% so với năm 2023. Tuy nhiên, trước biến động từ các thị trường lớn như Mỹ, cùng áp lực cạnh tranh từ nhiều quốc gia, việc mở rộng tiêu thụ nội địa là hướng đi tất yếu. “Ngành thủy sản giải quyết tới 3–4 triệu lao động, chiếm khoảng 4–5% GDP, nhưng tiêu dùng trong nước vẫn chưa tương xứng với tiềm năng,” ông Linh nói.

Dẫn chứng về điều này, theo Cục trưởng Trần Hữu Linh, bình quân mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 40kg thủy sản/năm – thấp hơn đáng kể so với mức 60–70kg ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia. “Chúng ta cần có tư duy bài bản, chiến lược dài hạn, từ sản xuất đến phân phối, nhằm mở rộng dung lượng tiêu thụ trong nước,” ông nhấn mạnh.

Về kênh phân phối, đồng chí Cục trưởng chỉ rõ, hiện nay tỷ trọng thuỷ sản nội địa chiếm khoảng 60-70% với các mặt hàng chủ lực bao gồm tôm, cá basa, mực, cá biển; thuỷ sản nhập khẩu vẫn chiếm từ 30-40%. “Chúng tôi muốn lắng nghe các doanh nghiệp, nhà bán lẻ hôm nay cùng thảo luận để làm sao người tiêu dùng Việt dễ dàng tiếp cận thủy sản an toàn, giá cả hợp lý".

Cũng theo Cục trưởng, để khai thác hết tiềm năng của thị trường nội địa, tăng thị phần tiêu thụ thủy sản sản xuất trong nước, các doanh nghiệp sản xuất thủy sản cần quan tâm phát triển kênh phân phối sản phẩm tại thị trường trong nước, đồng thời cần có sự đồng hành và hỗ trợ tích cực của các doanh nghiệp phân phối lớn.

Trong bối cảnh thị trường thế giới có nhiều biến động khó lường như hiện nay, việc xác định thị trường nội địa với gần 100 triệu dân là thị trường mục tiêu trở thành một chiến lược phát triển bền vững đối với các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu thủy sản. Thị trường nội địa chính là “bệ đỡ” vững chắc, giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất, đa dạng hóa kênh tiêu thụ và xây dựng thương hiệu thủy sản Việt với người tiêu dùng Việt.

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước phát biểu tại Hội nghị

Đồng quan điểm với Cục TTTN, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cho rằng, thị trường nội địa đang ngày càng khẳng định vài trò chiến lược trong mục tiêu phát triển bền vững và dài hạn của doanh nghiệp. Việc gắn tiêu thụ nội địa với xuất khẩu, có thể giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, nguyên liệu, từ đó tăng được sức cạnh tranh.

Thực tế, rất nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bài bản, có chỗ đứng trên thị trường quốc tế, nhưng lại khó cạnh tranh trên sân nhà. “Thị trường thủy hải sản hiện nay đang thiếu minh bạch về chất lượng, khi rất nhiều nhà máy sản xuất nội địa đầu tư thấp, giá thành rẻ. Trong khi doanh nghiệp xuất khẩu làm bài bản, chi phí cao (do đầu tư nhà máy đạt chứng chỉ quốc tế, nhân công, thuế…), không thu hút được người tiêu dùng, dù chất lượng vượt trội. Đây là bài toán cân não của rất nhiều doanh nghiệp ngành thủy sản hiện nay,” ông Huỳnh Minh Tường, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) phân tích.

Còn theo bà Nguyễn Kim Hậu, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thủy đặc sản Seaspimex Việt Nam, sau 30 năm kiên trì phát triển thị trường trong nước song song với xuất khẩu, đến nay tỷ trọng nội địa cũng mới chỉ đạt 30% tổng doanh thu.“Người tiêu dùng trong nước chưa quen với sản phẩm đóng hộp và cho rằng sản phẩm trong nước không bằng nhập khẩu, dù tôi tự tin nhà máy sản xuất không thua kém gì về tiêu chuẩn chất lượng so với quốc tế. Chúng tôi có một sản phẩm nổi bật là ghẹ đóng lon, 95% xuất khẩu và được thị trường Mỹ ưa chuộng, nhưng còn khó khăn khi tiêu thụ nội địa. Trong bối cảnh xuất khẩu khó khăn, chúng tôi kỳ vọng cân bằng 50 – 50 xuất khẩu và nội địa, nhưng khá thách thức,” bà Hậu cho biết.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng ghi nhận nhiều ý kiến từ phía doanh nghiệp phân phối và các công ty sản xuất, chế biến thủy sản về những khó khăn đang gặp phải khi phát triển thị trường nội địa. Không ít doanh nghiệp cho rằng, chi phí logistics, vận chuyển và bảo quản thủy sản trong nước vẫn còn cao, khiến giá thành sản phẩm khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu. Nhiều ý kiến cũng đề cập đến tình trạng thiếu hụt hạ tầng chợ đầu mối chuyên biệt, mạng lưới phân phối chưa đồng bộ giữa các vùng miền, gây cản trở lớn trong việc mở rộng kênh tiêu thụ.

Bà Nguyễn Thị Viết Oanh, Trưởng phòng Thủy Hải sản Lotte Mart Việt Nam chia sẻ tại Hội nghị

Ông Phạm Văn Hùng, Trưởng phòng Thu mua ngành hàng thực phẩm tươi sống siêu thị MM Mega Market

Bà Nguyễn Thị Thu Trinh, Phó TGĐ Saigon Food phát biểu tham luận tại Hội nghị

Đại diện một số hệ thống bán lẻ cũng cho rằng, rào cản lớn nhất hiện nay nằm ở tính ổn định của nguồn cung và sự thiếu minh bạch về truy xuất nguồn gốc, khiến doanh nghiệp khó đảm bảo chất lượng sản phẩm khi đưa vào kênh hiện đại. Các doanh nghiệp chế biến, trong khi đó, nhấn mạnh đến việc người tiêu dùng nội địa vẫn còn tâm lý e dè khi tiếp cận sản phẩm chế biến sẵn, do chưa có đủ niềm tin vào quy trình sản xuất cũng như tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Từ thực tế đó, nhiều doanh nghiệp bày tỏ mong muốn có thêm các chính sách hỗ trợ cụ thể từ Nhà nước trong đầu tư hạ tầng phân phối, truyền thông nâng cao nhận thức người tiêu dùng và tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa hàng nội địa và hàng nhập khẩu.

Cục trưởng Trần Hữu Linh cho rằng doanh nghiệp cần tăng cường nghiên cứu thị hiếu, khẩu vị và xu hướng tiêu dùng mới, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận rộng rãi hơn các nhóm khách hàng

Trước các ý kiến nêu ra tại Hội nghị, Cục trưởng Trần Hữu Linh nhấn mạnh: thị trường nội địa không chỉ là “bệ đỡ” trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, mà cần được xác định là một chiến lược dài hạn, mang tính nền tảng đối với sự phát triển bền vững của ngành thủy sản. Ông cho rằng các doanh nghiệp không thể tiếp tục xem tiêu dùng trong nước là kênh phụ, hay nơi tiêu thụ sản phẩm xuất khẩu dư thừa, mà cần chủ động xây dựng chiến lược riêng cho thị trường này, với đầy đủ các khâu từ nuôi trồng, sản xuất, phân phối đến hậu kiểm.

Cũng theo Cục trưởng, việc phát triển thị trường trong nước không thể thành công nếu thiếu sự thấu hiểu hành vi người tiêu dùng và tính đặc thù vùng miền. Vì vậy, doanh nghiệp cần tăng cường nghiên cứu thị hiếu, khẩu vị và xu hướng tiêu dùng mới, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận rộng rãi hơn các nhóm khách hàng, đặc biệt là tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng.

Một trong những trọng tâm cần thực hiện sớm là bảo đảm tính minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng thủy sản, từ vùng nuôi, nơi khai thác đến siêu thị và bàn ăn của người tiêu dùng. Theo ông Linh, việc truy xuất nguồn gốc, xác thực chất lượng sản phẩm không chỉ là yêu cầu pháp lý đang được Bộ Công Thương triển khai, mà còn là yếu tố then chốt để nâng cao niềm tin và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Song song với đó, Cục trưởng cũng nhấn mạnh vai trò của hạ tầng logistics và hệ thống phân phối hiện đại trong việc kết nối hiệu quả giữa nơi sản xuất và nơi tiêu dùng. Đầu tư vào chuỗi cung ứng đồng bộ sẽ giúp giảm chi phí trung gian, ổn định giá cả và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản trong nước. “Doanh nghiệp Việt cần có trách nhiệm với thị trường Việt. Phát triển thị trường nội địa chính là khẳng định bản lĩnh thương hiệu Việt trên sân nhà,” ông Linh khẳng định.

Đại biểu tham quan các sản phẩm thủy sản chủ lực của tỉnh Vĩnh Long trưng bày tại Hội nghị

Tại Hội nghị, hàng chục gian hàng với các sản phẩm tiêu biểu của các Doanh nghiệp thủy sản trong nước được giới thiệu tới các đại biểu tham dự Hội nghị tham quan và trực tiếp thưởng thức.

Cục trưởng Trần Hữu Linh tham quan, tìm hiểu các sản phẩm tại các gian hàng trưng bày

Trong khuôn khổ Hội nghị, trước sự chứng kiến của các đồng chí Lãnh đạo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, 16 đơn vị đại diện cho hệ thống siêu thị và các doanh nghiệp Thủy sản trong nước đã cùng ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác tiêu thụ các mặt hàng thủy sản nhằm cụ thể hóa mục tiêu đưa sản phẩm thủy sản trong nước dần chiếm lĩnh hoàn toàn và phục vụ tốt hơn nhu cầu tiêu dùng tại thị trường nội địa.

Lãnh đạo Cục TTTN, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam chứng kiến Lễ ký kết thỏa thuận hợp tác của DN phân phối và DN sản xuất thủy sản

Đại diện Central Retail Việt Nam ký biên bản ghi nhớ với Saigon Food