Đồng Nai nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Năm 2025, Đồng Nai đã, đang và sẽ thực hiện trùng tu, tôn tạo nhiều công trình có giá trị lịch sử, văn hóa. Trong đó phải kể đến di tích đình Phú Mỹ, xã Phú Hội (nay là xã Nhơn Trạch) đã được đề xuất trùng tu, tôn tạo. Di tích trải qua thời gian dài chịu tác động của thời tiết, khí hậu thất thường, nhiều hạng mục của di tích xuống cấp nghiêm trọng. Các cấu kiện chính của bộ khung gỗ như cột, kèo bị ẩm mục, hư hỏng đến 65%, các hạng mục khác cũng bị mối mọt xâm hại ảnh hưởng đến các yếu tố gốc cấu thành giá trị di tích.

Di tích Đền thờ và mộ Nguyễn Hữu Cảnh, phường Trấn Biên được UBND tỉnh Đồng Nai tạm giao cho Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch quản lý.

Tại di tích đình Bình Quan, phường Trấn Biên qua thời gian sử dụng, chịu tác động từ môi trường và con người khiến các hoành phi, liễn đối, bảng chữ thờ, cửa võng của di tích hiện đang bị phủ bằng lớp sơn công nghiệp. Một số vị trí cửa võng đang bị mối mọt, nứt, các khớp mộng bị hư hỏng. Trước thực trạng đó, Bảo tàng Đồng Nai đã đề xuất Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện dự án tu bổ, phục hồi sơn son thiếp vàng hoành phi, liễn đối, bảng chữ thờ, cửa võng tại di tích nhằm đưa hiện vật về nguyên bản, đúng quy định, tránh các hiện vật tại đình tiếp tục suy thoái, hư hỏng, nguy cơ mất đi hiện vật gốc tại di tích.

Nhằm đảm bảo cảnh quan, vệ sinh môi trường và duy tu, bảo dưỡng các hạng mục công trình tại Văn Miếu Trấn Biên, phường Trấn Biên, mới đây Bảo tàng Đồng Nai phối hợp với đơn vị liên quan chỉnh trang một số hạng mục công trình tại khu vực Vườn tượng Danh nhân Văn hóa Trấn Biên.

Cụ thể, đơn vị đã di dời cây đa và bia của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn Không quân 935 trồng vào vị trí bên trong khuôn viên; vệ sinh khu vực nhân dân thường dâng hương tại núi đá gần tượng đài Lý Thái Tổ; dọn dẹp, thay thế các ghế đá hư hỏng, tạo lối đi thông thoáng cho khách tham quan. Cùng với đó, Bảo tàng Đồng Nai còn tiến hành vệ sinh, tu sửa mái ngói, bờ mái; khắc phục các vị trí tường bị hư hỏng; tôn tạo, lát lại lối đi quanh các ngôi nhà Bắc Bộ, Trung Bộ và lắp đặt hệ thống đèn năng lượng mặt trời khu vực nhà Trung Bộ, Nam Bộ…

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Nai Lê Thị Ngọc Loan cho biết: Từ năm 2020 đến nay, Đồng Nai đã và đang đầu tư trùng tu, tôn tạo 14 di tích với tổng kinh phí hơn 131 tỷ đồng (nguồn ngân sách Nhà nước và nguồn xã hội hóa). Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch tu bổ, tôn tạo di tích trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2024-2028 với tổng kinh phí thực hiện là 331,5 tỷ đồng nhằm bảo tồn các di tích đang bị xuống cấp được trùng tu, tôn tạo, phát huy hiệu quả giá trị tiềm năng di sản, phát triển du lịch.

Hiện nay, tại di tích Nhà hội Bình Trước, phường Trấn Biên, tỉnh Đồng Nai, một số hạng mục như: Nhà ở an ninh lính làng đã xuống cấp; các bộ vì kèo, xà gồ, cầu phong làm bằng gỗ đã bị mối mục, hư hỏng. Sân trước bao quanh nhà chính được láng vữa xi măng bị nứt nẻ, sụt lún rêu mốc gây trơn trượt. Sân mặt sau nhà chính có mái che bằng tôn đã rỉ sét, mục, hư hỏng nặng. Do vậy, Bảo tàng Đồng Nai đã đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch có kiến nghị UBND tỉnh trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy chấp thuận chủ trương giao cho bảo tàng thực hiện bảo quản, tu bổ cấp thiết di tích Nhà hội Bình Trước.

Phân cấp quản lý, phát huy giá trị di tích

 Trước đây, việc phân cấp quản lý di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh công trình văn hóa trên địa bàn tỉnh thời gian qua được thực hiện theo Quyết định số 13-2023/QĐ-UBND về việc ban hành Quy định phân cấp quản lý di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh xếp hạng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai và Quyết định số 33-2021/QĐ-UBND ban hành quy định quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh xếp hạng trên địa bàn tỉnh Bình Phước.

Di tích Văn Miếu Trấn Biên hiện được tạm giao cho Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Nai quản lý, phát huy giá trị.

Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, một số nội dung trong các quyết định trên không còn phù hợp. Do vậy, UBND tỉnh Đồng Nai đã ban hành văn bản tạm giao quản lý, phát huy giá trị của các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, công trình văn hóa trên địa bàn tỉnh. Trong đó, UBND giao các cơ quan, đơn vị, địa phương chịu trách nhiệm toàn diện trước UBND tỉnh về công tác quản lý và phát huy giá trị di tích; phân công người quản lý, bảo vệ mặt bằng và không gian di tích, bảo vệ tài sản và hiện vật, ngăn ngừa các hành vi xâm hại di tích, hiện vật, di vật thuộc di tích. Tuyên truyền, nâng cao ý thức của nhân dân trong việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích trên địa bàn…

Theo Phó chủ tịch UBND xã Lộc Tấn Nguyễn Sĩ Quân, hiện trên địa bàn xã có 2 di tích xếp hạng (di tích khảo cổ quốc gia Thành đất hình tròn Lộc Tấn 2 và di tích lịch sử cấp tỉnh Bệnh viện Lộc Ninh - Công trình kiến trúc thời Pháp thuộc). Bên cạnh đó, xã Lộc Tấn có 7 di tích trong danh mục kiểm kê gồm: Nhà hát - Công trình kiến trúc thời Pháp thuộc; Nhà thờ Làng 1; Nhà Quản lý – Công trình kiến trúc thời Pháp thuộc; Làng Công tra; Đoạn cuối đường mòn Hồ Chí Minh tại Lộc Ninh; Nhà thờ Lộc Tấn; Cụm công trình lưu niệm hành trình cứu nước của Thủ tướng Campuchia Hun Sen.

Để đảm bảo cho các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di tích và khai thác các loại hình dịch vụ hiện có tại các di tích, phục vụ nhu cầu khách tham quan, UBND xã Lộc Tấn giao Trung tâm Dịch vụ tổng hợp xã hợp đồng 3 lao động để trông coi, bảo vệ và dọn vệ sinh di tích Bệnh viện Lộc Ninh và Cụm công trình lưu niệm hành trình cứu nước của Thủ tướng Campuchia Hun Sen.

Ở góc độ quản lý Nhà nước, để tiếp tục bảo tồn và phát huy di sản, Giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Nguyễn Ngọc Yến cho biết: “Trong thời gian tới, đơn vị sẽ tiếp tục tăng cường tuyên truyền, quảng bá sâu rộng giá trị di sản trong cộng đồng. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, hoàn thiện cơ sở dữ liệu số về di sản, bảo vật quốc gia, tổ chức trưng bày ảo, triển lãm trực tuyến, tạo môi trường tiếp cận sinh động, hấp dẫn. Bên cạnh đó, mở rộng hợp tác, liên kết, xã hội hóa công tác phát huy giá trị di sản; phối hợp các đơn vị truyền thông, doanh nghiệp du lịch, tổ chức quốc tế để quảng bá hình ảnh Đồng Nai, khai thác di sản gắn với phát triển bền vững”.